Nieuwe opleiding – “De geosector heeft nu al 300 mbo’ers per jaar nodig”

De geosector in Nederland zit te springen om vakmensen op alle niveaus. Daarom is de nieuwe mbo-opleiding* Geo, Data en Design van start gegaan in vier opleidingscentra, verspreid over het land.

Brein achter de nieuwe opleiding is projectleider en zelfstandig adviseur Theo Koolen. Enkele jaren geleden zag hij al de opkomst van geodata in de landbouwmechanisatie (bijvoorbeeld voor smart farming-toepassingen) en andere werkvelden. Parallel daaraan ontstond een grote behoefte aan geodata-specialisten en 3D modelleurs en -tekenaars. Een passende opleiding op mbo-niveau voor deze functies ontbrak.

Koolen besloot zich te verdiepen in de boeiende wereld van de geobusiness, benaderde de directeuren van vier mbo-scholen en maakte een marktverkenning. Daarvoor interviewde hij professionals van zo’n 40 organisaties die geodata toepassen: van ingenieursadviesbureaus tot waterschappen, provincies, gemeentes, veiligheidsregio’s en water- en energiebedrijven. De conclusie is voorspelbaar: “Er is een markt is voor een driejarige opleiding op mbo niveau 4, gericht op Geo, Data en Design.”

De cijfers spreken boekdelen. In Nederland zijn al gauw 15.000 mensen op de een of andere manier bezig met geodata, waarvan rond 3.000 op mbo-niveau, zo bleek uit het onderzoek. “Als ze gemiddeld tien jaar in een functie blijven, heb je 300 instromers per jaar nodig, op dit moment. En in de toekomst een veelvoud daarvan, want de sector ontwikkelt zich snel. Tien jaar geleden was geodata nog voornamelijk beperkt tot de bouw-, de infra- en de waterwereld. Inmiddels is het gemeengoed in bijna alle beroepssectoren en komen we mensen te kort om al het werk uit te voeren.”

In contrast met die voorspelde behoefte is de start van de opleiding bescheiden. In september 2020 is begonnen met het ontwikkelen van het onderwijsprogramma en in januari 2021 met het werven van leerlingen, het verkrijgen van de officiële kwalificaties en het uitwerken van het lesmateriaal. Dat gebeurde samen met acht docenten van de betrokken opleidingen en twee afstudeerders van de hbo-opleiding Applied Geo-Information Science van de HAS green academy in ‘s-Hertogenbosch.

In het schooljaar 2021/22 startten de eerste opleidingen bij het Vista College in Sittard en het Zone College in Zwolle. Samen hebben ze nu ongeveer 50 studenten verdeeld over twee leerjaren. Het AOC Lentiz Life College in Schiedam kwam er vorig jaar bij met 4 studenten. In het MBO College Zuidoost van ROC van Amsterdam-Flevoland volgen momenteel 15 studenten Geo, Data en Design in de vorm van een keuzeprogramma binnen de ICT-opleiding.

Met dergelijke aantallen is de oorlog niet te winnen, maar volgens Koolen is dat geen verrassing. “Het duurt vijf of zes jaar voor een nieuwe opleiding zijn volledige omvang heeft bereikt. Bovendien moet deze opleiding nog goed worden gepositioneerd, zo ongeveer op het snijvlak van de ICT, kennis van de groene leefomgeving, bouw en infra, geodesie en de vaardigheden om data te visualiseren in kaarten, infographics en story maps. Die veelzijdigheid maakt de geosector ongelofelijk boeiend, maar brengt wel met zich mee dat we studenten steeds weer opnieuw moeten uitleggen wat we hier precies doen. Dat de opleiding zowel ICT-technische kennis vergt als creatieve vaardigheden. Dat spreekt veel mensen aan. Ik ben er dan ook van overtuigd dat de studentenaantallen steeds sneller gaan groeien.”

Hoe verhoudt Geo, Data en Design zich tot andere opleidingen in de geosector, zoals Landmeetkunde van het Soma College en Applied Geo-Information Science / Geo Media en Design van de HAS en Aeres hogescholen? “Wij zitten er precies tussenin. We concentreren ons op het invoeren, verwerken, muteren, beheren en visualiseren van data. We leiden geen landmeters of maatvoerders op. Wel besteden we aandacht aan de basis van het landmeten, omdat dat nu eenmaal deel uitmaakt van de geo-keten. Het dieper analyseren van de data, meer ingewikkelde visualisaties, informatietechnologie en software-ontwikkeling is weer een stap verder en hoort bij de hogescholen en het wo thuis.”

Gemeenten en aanverwante organisaties hebben een grote behoefte aan mensen voor de uitvoerende functies, volgens Koolen. Het zou gaan om tachtig procent van alle medewerkers in de geogerelateerde functies. “Die leveren voor een hbo’er waarschijnlijk niet genoeg uitdaging op. Mbo en hbo vullen elkaar uitstekend aan. Ik ben er dan ook van overtuigd dat we over een paar jaar een pracht van een opleiding hebben staan, waar iedereen jaloers op is!”

*Geo, Data en Design is opgezet als zogeheten ‘experimentele cross-over’ volgens de regels van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Daarbij gaat het om het opleiden van mensen met een mix van kwalificaties uit diverse andere opleidingen. Het experiment loopt tot 1 augustus 2025. Nu al is duidelijk dat Geo, Data en Design ook na die datum verder kan als officieel erkende mbo-opleiding.